Θυμόμαστε…
Σαν σήμερα 31 Μαρτίου, το 2008 πέθανε ο Ζυλ Ντασέν, Αμερικανό-
Εβραίος σκηνοθέτης και σεναριογράφος του θεάτρου και του κινηματογράφου, που
εξεδιώχθη από τις ΗΠΑ επί Μακ Άρθρι ως αριστερός και έζησε για πολλά χρόνια στη
Γαλλία και στην Ελλάδα, όπου και πέθανε.
Μετά το γάμο του με τη
Μελίνα Μερκούρη συνέδεσε τη ζωή του με την Ελλάδα και θεωρούσε τον εαυτό του
Έλληνα. Προς το τέλος της ζωής του έγινε επίτιμος Έλληνας πολίτης ως ύψιστη
αναγνώριση της πολιτιστικής προσφοράς του στην Ελλάδα. Έλεγε χαρακτηριστικά:
"Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω τη Μελίνα".
Στην Ελλάδα ήρθε για
πρώτη φορά το 1956 και το 1957 γυρίζει την πρώτη ταινία με τη Μελίνα, που είναι
η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος τού Καζαντζάκη "Ο Χριστός
ξανασταυρώνεται", σε συνεργασία με τον ίδιο τον συγγραφέα. Το 1958 γυρίζει
την ταινία "Θηλυκός Δαίμων" - La Loi και ακολουθούν μια σειρά από
ταινίες, πάντα με τη Μελίνα σε πρωταγωνιστικό ρόλο: "Φαίδρα" με τον
Άντονι Πέρκινς (1961), "Τοπ Καπί" (1963), "10:30 ένα καλοκαιρινό
βράδυ" με τη Ρόμι Σνάιντερ (1966). Ξεχωρίζει το "Ποτέ την
Κυριακή" (1960), στο οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Όσκαρ για τη μουσική του
Μάνου Χατζιδάκι, ενώ ήταν και υποψήφιο σε πολλές ακόμη κατηγορίες όπως πρώτου
γυναικείου ρόλου, σεναρίου, σκηνοθεσίας.
Το 1967 επιστρέφει με τη
Μελίνα στη Νέα Υόρκη και ανεβάζουν στο θέατρο Μπροντγουέι, μετά από περιοδεία
σε όλες τις ΗΠΑ, το μιούζικαλ "Ίλια Ντάρλινγκ", που αποτελεί τη
θεατρική μεταφορά του "Ποτέ την Κυριακή". Το έργο γνωρίζει μεγάλη
επιτυχία: Πρόκειται για τη θριαμβευτική επιστροφή του Ντασέν στις ΗΠΑ.
Στις ΗΠΑ τους βρίσκει η
δικτατορία της 21ης Απριλίου. Έντονα πολιτικοποιημένοι και οι δύο, αποφασίζουν
να μην επιστρέψουν στην Ελλάδα. Μένουν στο Παρίσι και ως το 1974 συμμετέχουν
ενεργά στον αγώνα κατά των συνταγματαρχών.
Οργανώνει πολλές
εμφανίσεις της Μελίνας, σε αντιδικτατορικές διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο, όπου
συμμετέχει ενεργά μαζί της. Στο Παρίσι ανεβάζουν πολλές θεατρικές παραστάσεις
και το 1974 γυρίζουν το ντοκιμαντέρ "Δοκιμή" σε συνεργασία με το Μίκη
Θεοδωράκη, το Γιάννη Μαρκόπουλο, την Ελληνοαμερικανίδα ηθοποιό Ολυμπία Δουκάκη
και τον Λόρενς Ολίβιε, το οποίο αναφέρεται στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου της
Αθήνας το Νοέμβριο του 1973, αλλά και στα βασανιστήρια της Χούντας, στους
πολιτικούς κρατούμενους.
Τον Ιούλιο του 1974, δυο
μέρες μετά την πτώση της χούντας, ο Ντασέν με τη Μελίνα επιστρέφουν στην Αθήνα.
Και στην Αθήνα συνεχίζει
να ανεβάζει θεατρικές παραστάσεις με τη Μελίνα πρωταγωνίστρια και από τον καιρό
που η Μελίνα ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική, χωρίς αυτήν. Πρώτο έργο που
σκηνοθετεί είναι "Η όπερα της πεντάρας. Ακολουθούν: "Το γλυκό πουλί
της νιότης", "Το σπίτι των σπαραγμών", "Γλάρος",
"Ο θάνατος του Εμποράκου" κ.ά.
Επίσης, δεν ξεχνά τον
αγαπημένο του κινηματογράφο. Το 1978 γυρίζει την ταινία "Κραυγή
γυναικών" με τη Μελίνα και την Έλεν Μπέρστιν και το 1980 την τελευταία του
ταινία: "Στα 16 γνώρισα τον έρωτα" με το Ρίτσαρντ Μπάρτον και την
Τατούμ Ο’ Νηλ.
Από το 1981 που η Μελίνα
ανέλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού συνεργάστηκε μαζί της για την επιστροφή των
μαρμάρων του Παρθενώνα, συμμετέχοντας μετά το θάνατό της στο Ίδρυμα Μελίνα
Μερκούρη που συστάθηκε για το σκοπό αυτό.
Ο Ζυλ Ντασέν, ο
"Τζούλη", όπως τον φώναζε η Μελίνα, αγαπήθηκε από τους Έλληνες και
αγάπησε την Ελλάδα σαν να ήταν η αληθινή του πατρίδα. Πέθανε στην Αθήνα στις 31
Μαρτίου 2008, σε ηλικία 96 ετών, και τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών πλάι στην
Μελίνα Μερκούρη.
πάντα με τη Μελίνα σε πρωταγωνιστικό ρόλο:
"Φαίδρα" με τον Άντονι Πέρκινς (1961), "Τοπ Καπί" (1963),
"10:30 ένα καλοκαιρινό βράδυ" με τη Ρόμι Σνάιντερ (1966). Ξεχωρίζει
το "Ποτέ την Κυριακή" (1960), στο οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Όσκαρ
για τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ενώ ήταν και υποψήφιο σε πολλές ακόμη
κατηγορίες όπως πρώτου γυναικείου ρόλου, σεναρίου, σκηνοθεσίας.
