ΧΕΙΜΑΡΑΗ μεγαλύτερη ελληνική ναυτική τραγωδία του 20ού αιώνα
Ξημερώματα 19ης του Γενάρη 1947, το επιβατικό ατμόπλοιο «ΧΕΙΜΑΡΑ», στο οποίο επέβαιναν 630 άτομα (544 επιβάτες και 86 πλήρωμα), προσκρούει στις βραχονησίδες «Βερδούγια», στο Νότιο Ευβοϊκό.
Σε λιγότερο από μία ώρα, παρασέρνει στο θάνατο 383 άτομα.
Ανάμεσα στους επιβάτες ήταν και 39 κομμουνιστές, ΕΠΟΝίτες και ΕΑΜίτες πολιτικοί κρατούμενοι, δεμένοι με τις χειροπέδες στα αμπάρια του πλοίου.
Οι 29 από αυτούς βρήκαν φριχτό θάνατο, στα παγωμένα νερά του Eυβοϊκού…
Η βύθιση του «ΧΕΙΜΑΡΑ» αναφέρεται ως η μεγαλύτερη ελληνική ναυτική τραγωδία του 20ού αιώνα.
Πρόκειται για το πλέον πολύνεκρο ναυάγιο ελληνικού πλοίου που δεν προκλήθηκε από πολεμικές ενέργειες και το δεύτερο συμπεριλαμβανομένων και των ναυαγίων στα πλαίσια του πολέμου (αφορά στο επιβατηγό «Αρντένα» που βυθίστηκε στις 27/9/1943, στο Αργοστόλι με 700 νεκρούς).
Οταν βούλιαξε το «ΧΕΙΜΑΡΑ» είχε ηλικία 42 ετών, επρόκειτο δηλαδή για ένα πολύ γερασμένο πλοίο.
Ναυπηγήθηκε το 1905, στη Γερμανία.
Στη διάρκεια του πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκομείο.
Το καλοκαίρι του 1946 παραχωρήθηκε στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των …«πολεμικών επανορθώσεων»!
Στις 9 του Σεπτέμβρη 1946, μετά από σύντομες επισκευές στον Πειραιά, μετονομάστηκε και άρχισε να χρησιμοποιείται ως επιβατικό, μόλις, όμως, για τέσσερις μήνες, όταν και παρέσυρε στον υγρό του τάφο 383 ανθρώπους…
Το επιβατικό πλοίο «ΧΕΙΜΑΡΑ», που παρέσυρε στο θάνατο 383 ανθρώπους. Ανάμεσά τους 29 κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι...
«Κρυώνω, κρυώνω»…
Το «ΧΕΙΜΑΡΑ» αναχωρεί από τη Θεσσαλονίκη στις 8.30 το πρωί του Σαββάτου 18 του Γενάρη 1947, με προορισμό το λιμάνι του Πειραιά.
Στις 4.10 το πρωί της Κυριακής, και όταν το πλοίο βρίσκεται 1,5 μίλι από το ερημονήσι Καβαλλιάνοι και 14 μίλια από τη Ραφήνα, ένας ισχυρός κρότος ακούγεται δημιουργώντας τρόμο στους επιβάτες.
Ακολουθεί πανικός.
Πενήντα πέντε λεπτά αργότερα, στις 5.05, ο πλοίαρχος, Σπύρος Μπιλίνης, δίνει διαταγή να εγκαταλειφθεί το πλοίο.
«Αρπάχτηκα από μια καουτσουκένια σχεδία και ενώ το καράβι βούλιαζε με την αριστερή μπάντα, βρέθηκα στη θάλασσα», περιγράφει ο Γ΄ ασυρματιστής του πλοίου, κ. Φρέρης, σε εφημερίδες της εποχής. «Βούλιαξα και εγώ. Κάποια γυναίκα με κρατούσε από τα πόδια.
Ενώ βυθιζόμουν, κρατώντας όσο μπορούσα την αναπνοή μου και ενώ με παρέσυρε η δίνη που έκανε το “ΧΕΙΜΑΡΑ“, κουνώντας χέρια και πόδια βρέθηκα στον αφρό.
Σε λίγο είδα συντρίμμια του καραβιού και αρπάχτηκα από αυτά.
Η θάλασσα είχε γεμίσει από ναυαγούς
Παλεύανε λίγο με το νερό και βουλιάζανε.
Στα αυτιά μου έχω τις φωνές τους, “κρυώνω, κρυώνω”. Οι περισσότεροι ναυαγοί ύστερα από λίγη ώρα σιωπούσαν για πάντα»…
Το πόρισμα από τις ανακρίσεις που διενήργησε η Ανακριτική Επιτροπή Ελέγχου Ναυτικών Ατυχημάτων κατέληξε πως το πλοίο δεν κινούνταν επί της ορθής πορείας με αποτέλεσμα να προσκρούσει στη βραχονησίδα «Γάιδαρο».
Δεμένοι με χειροπέδες!
Στο «ΧΕΙΜΑΡΑ», και κάτω από τη συνοδεία χωροφυλάκων, μεταφέρονται και 39 κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι, με τελικό προορισμό την εξορία στη Λήμνο. Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο Νικ. Ζαγουρτζής, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
Στο βιβλίο «Ηρωες και Μάρτυρες» (εκδόθηκε το 1954 στο εξωτερικό) αναφέρεται: «Ο Νικ. Ζαγουρτζής πνίγηκε στο δρόμο προς την εξορία, στο ναυάγιο του “Χειμάρα“.
Τον είχαν δεμένο οι χωροφύλακες με χειροπέδες, ακόμη και την ώρα που το πλοίο βυθιζόταν…»!
Από τους 39 κρατούμενους, σώθηκαν οι δέκα.
Σε κανέναν από τους διασωθέντες δεν επιτράπηκε να περιγράψει στους δημοσιογράφους τα όσα έζησε. Λίγες μέρες αργότερα, οι επιζήσαντες συνελήφθησαν και εξορίστηκαν.
Η Εκτελεστική Επιτροπή της Πανελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας δύο μέρες μετά το ναυάγιο έβγαλε ανακοίνωση με την οποία καταγγέλλονταν η αδράνεια του κράτους, τόσο για την περισυλλογή των πτωμάτων όσο και για την περίθαλψη των διασωθέντων.
Ενας από τους επιζήσαντες του ναυαγίου, ο Αλέκος Ξυλάκης,που μεταφερόταν μαζί με άλλους 35 συντρόφους του στην εξορία, θυμάται:
“Επιβιβαστήκαμε στο “Χειμάρρα” στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης κατά τις 7 το πρωί. Μόλις ξεκίνησε το πλοίο, εμείς οι πολιτικοί κρατούμενοι διαμαρτυρηθήκαμε γιατί μας είχαν δεμένους. Μετά την επίμονη στάση μας, ήρθε ο καπετάνιος και είπε στους αστυνομικούς να μας λύσουν.
Τα προβλήματα άρχισαν μόλις το πλοίο βγήκε από τον Θερμαϊκό.
Επαθε βλάβη και για κάποιο χρονικό διάστημα ήμασταν ακυβέρνητοι.
Στη 1 τα ξημερώματα της Κυριακής φθάσαμε στη Χαλκίδα και σε λίγο το “Χειμάρρα” απέπλευσε.
Μετά από λίγες ώρες το πλοίο συγκλονίστηκε από μια τρομερή έκρηξη.
Επακολούθησε πανικός.
Δε λειτουργούσε τίποτε.
Επικράτησε απόλυτο σκοτάδι. Το “Χειμάρρα” ήταν ακυβέρνητο.
Ολοι οι πολιτικοί εξόριστοι είχαμε συγκεντρωθεί στο κατάστρωμα.
Ενας σύντροφός μου, ο Αριστείδης, είχε μία λάμπα θυέλλης και την άναψε.
Ο Παναγιώτης ο Τάρπογλου έρχεται και μας λέει ότι τα αμπάρια γεμίσανε νερό.
Από ένα κιβώτιο παίρνουμε σωσίβια.
Βγάζω τα ρούχα μου, το φοράω και ζητάω από τους άλλους συγκρατούμενούς μου να κάνουν το ίδιο.
Το καράβι απότομα γέρνει αριστερά και αρχίζει να βυθίζεται.
Ανέβηκα στην κουπαστή και έπεσα στη θάλασσα.
Στο μεταξύ πολλές ναυαγοσωστικές βάρκες άρχισαν να αναποδογυρίζουν γιατί ήταν υπερφορτωμένες.
Οι στιγμές ήταν εφιαλτικές.
Από όλα τα σημεία ακούγονταν σπαρακτικές κραυγές βοήθειας.
Κολυμπώ μερικά μέτρα και βλέπω τη λάμπα να τρεμοσβήνει και ακριβώς την ώρα εκείνη το πλοίο να χάνεται.
Καθώς κολυμπούσα προς την ακτή ένιωθα κάθε λίγο τα σώματα των πνιγμένων που ανέβαιναν στην επιφάνεια του νερού.
Μετά από ώρες έφθασα στην ακτή.
Στις δέκα το πρωί πέρασε ένα καϊκι και όπως οι ναυτικοί με είδαν να στέκομαι γυμνός στην ακτή, ήρθαν κοντά μου”.
Τα ψαροκάικα και οι βάρκες που βρίσκονταν κοντά στο ναυάγιο περισυνέλεξαν δεκάδες ναυαγούς...Τους οχτώ πολιτικούς εξόριστους γρήγορα η Ασφάλεια τους εντόπισε στα λιμάνια ή στα νοσοκομεία και τους συνέλαβε.
Δύο μόνο μπόρεσαν να ξεφύγουν.
Ο Σ. Κοντοστάθης και ο Αλ. Ξυλάκης, οι οποίοι γρήγορα ήρθαν σε επαφή με το Κόμμα στην Αθήνα.
Αυτό κράτησε μέχρι τον Αύγουστο του ’47. Ωσπου…
“Μία μέρα του Αυγούστου πήγαμε επίσκεψη με τον Κοντοστάθη σ’ ένα συγγενικό του σπίτι στον Αγ. Μελέτιο.
Εκεί μας έκαναν το τραπέζι.
Κάποιος όμως με παρατηρούσε από πάνω ως κάτω.
Με τι όρεξη να φας μετά από αυτό.
Τους ευχαριστήσαμε και φύγαμε.
Στο δρόμο λέω στο σύντροφο μου:
“Στάθη, κάτι δε μ’ άρεσε σ’ αυτόν τον άνθρωπο. Φοβάμαι ότι πέσαμε σε χαφιέ”.
Σύχναζα τότε σ’ ένα φαρμακείο στην οδό Αιόλου 101.
Βλέπω σε μια στιγμή τον άνθρωπο που είχαμε συναντήσει στο συγγενικό σπίτι του Κοντοστάθη να περνάει μπροστά από το μαγαζί.
Σε δύο λεπτά και πριν προλάβω να αντιδράσω με ακινητοποιεί με το πιστόλι του”.
Και ο Αλ. Ξυλάκης, σήμερα ογδόντα χρόνων, καταλήγει:
“Είκοσι μέρες με είχαν στην απομόνωση.
“Σε δέρνουμε” μου έλεγαν “γιατί δεν πνίγηκες”.
Ακολούθησαν 12 χρόνια εξορίας και φυλακής”.
Σύμφωνα με στοιχεία, που μπόρεσαν να συγκεντρώσουν οι επιζήσαντες του ναυαγίου πολιτικοί εξόριστοι, κατά τη βύθιση της “Χειμάρρας” έχασαν τη ζωή τους οι παρακάτω:
1. Ζαγουρτζής Ν.
2. Δούκας.
3. Κάκαβος.
4. Μαγαζώης Αρ.
5. Αδαμίδης Κ.
6. Ισσόπουλος Αρ.
7. Ματσαβίδου Ελ.
8. Αλβέρτος Κ.
9. Τζορμπαζηκωστής Κ.
10. Ταξιντάρης Κ.
11. Απέργης Γρ.
12. Τσαρδάκης Γ.
13. Μπατζάκης Ν.
14. Ρουμελιώτης Χ.
15. Καλλικρατίδης Ι.
16. Λυκάρτσης Σ.
17. Γερογιάννης Ι.
18. Νότογλου Ευαγ.
19. Χρυσοχέρη Αθ.
Δεν υπάρχουν τα ονόματα των υπόλοιπων αγνοούμενων πολιτικών εξόριστων, ούτε έγινε γνωστό κάτι για την τύχη τους.
Διασώθηκαν οι:
1. Βούτσας Α.
2. Πασδατίδης Ν.
3. Τάρπογλου Κ.
4. Τσακνής Αθ.
5. Τόπκας Α.
6. Στεφανίδης Ν.
7. Κοντοστάθης Σ.
8. Στοϊδης Χρ.
9. Δεληγιαννίδης Ν.
10. Ξυλάκης Αλ.
“Πνίγηκαν κοντά 400 άνθρωποι.
Οι οικογένειες των τραγικών θυμάτων δεν πήραν καμιά αποζημίωση”, λέει ο Αλ. Ξυλάκης
Ο «Ριζοσπαστης» στο φύλλο της 22ης του Γενάρη 1947 σημειώνει:
«Μερικοί από τους διασωθέντες κρατουμένους έσωσαν τέσσερα άτομα από βέβαιο πνιγμό.
Ενα χωροφύλακα, ένα στρατιώτη, μια κοπέλα και μια γριά».
