Εκείνο το βράδυ ήταν όλοι τους εκεί.Δολοφόνοι, ιδιόρρυθμοι ντετέκτιβ, γραφειοκράτες αστυνομικοί, άνθρωποι του υπόκοσμου. Γοητευτικοί "ψυχοπαθείς", θύτες και θύματα, συγκεντρώθηκαν γύρω από " τον καναπέ, που σε αυτόν μόνο η θεία θα μπορούσε να είχε δολοφονηθεί", σύμφωνα με τη φράση του Βάλτερ Μπένγιαμιν.
Το βράδυ του περασμένου Σαββάτου 10 Δεκεμβρίου, μακριά από "κακόφημους δρόμους", στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, το έγκλημα συνάντησε τους αναγνώστες του.Το μυστήριο που καλούνταν να εξιχνιάσουν οι παρευρισκόμενοι βρισκόταν γύρω από τη μαγεία της αστυνομικής λογοτεχνίας.
Τιμωροί του εγκλήματος και ευφυείς παραβάτες, "συνένοχοι", συγγραφείς και "υποψιασμένοι αναγνώστες", μέλη και φίλοι της νεοσυσταθείς Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας διερεύνησαν "τα πολλά πρόσωπα της αστυνομικής λογοτεχνίας".
Από την εποχή του Έντγκαρ Άλλαν Πόε με τους "φόνους της Οδού Μοργκ" το 1841, τον Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ με τον Σέρλοκ Χολμς, την Αγκάθα Κρίστι, τον Τομ Ρίπλει της Πατρίτσια Χάισμιθ μέχρι και τον δικό μας Γιάννη Μαρή το έγκλημα έχει εμπνεύσει σημαντικούς συγγραφείς και συναρπάσει εκατομμύρια αναγνωστών.
Ο Σέρλοκ Χολμς και ο δημιουργός του θρυλικού Γιώργου Μπέκα
Από τον παντογνώστη Σέρλοκ Χολμς το 1887, τους πολλούς πιθανούς ενόχους της Αγκάθα Κρίστι, η διαδρομή της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι μακριά. Ιδιωτικοί ντετέκτιβ, διανοούμενοι ήρωες δολοφόνοι που αντιμετωπίζονται θετικά, με τον αινιγματικό Ρίπλει της Πατρίτσια Χάισμιθ, όπου οι προσωπικές του ερινύες οδηγούν τον αναγνώστη να ταυτιστεί μαζί του, η απόσταση είναι μεγάλη.
Η εμφάνιση της αστυνομικής λογοτεχνίας ως ένα ιδιαίτερο αφηγηματικό είδος έχει ως αφετηρία τις αρχές του 19ου αιώνα (στη Μ. Βρετανία και τη Γαλλία), οπότε και θεσμοθετείται κρατικά η αστυνομία ως μηχανισμός ελέγχου του εγκλήματος.
Ο μεσοπόλεμος του 20ου αιώνα στην Ευρώπη θα ονομαστεί η Χρυσή Εποχή του αστυνομικού αφηγήματος, διότι στην Αγγλία η αστυνομική ιστορία υπερβαίνει το χώρο του διηγήματος ή της νουβέλας, όπως συνέβαινε έως τότε, και ανοίγεται στο μυθιστόρημα με διάσημη εκπρόσωπό της την Αγκάθα Κρίστυ.
"Το αστυνομικό αφήγημα γίνεται μυθιστόρημα.
Ο επιθεωρητής - αστυνομικός γίνεται ήρωας, ένας ρεαλιστικός χαρακτήρας που εργάζεται για το μεροκάματο" είπε στην ομιλία του ο Ανδρέας Αποστολίδης.
"Εμφανίζεται ο υπόκοσμος, οι γκάνγκστερ, ο δολοφόνος παίρνει μια έντονη υπαρξιακή ψυχολογική διάσταση με τον Μπερνιέ και "το δολοφόνο μέσα μου". "Ένα μέρος των σύγχρονων έργων αστυνομικής λογοτεχνίας βασίζονται σε μια συνείδηση κοινωνικών προβλημάτων" πρόσθεσε.
Στη μνήμη και το έργο του "πρώτου διδάξαντος", Γιάννη Μαρή, αναφέρθηκε ο Φίλιππος Φιλίππου.Ο Γιάννης Τσιριμώκος, πατέρας του αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα, ο δημιουργός του θρυλικού Γιώργου Μπέκα, ξεκίνησε το συγγραφικό του έργο στις αρχές της δεκαετίας του '50 δημοσιεύοντας σε συνέχειες στο εβδομαδιαίο περιοδικό "Οικογένεια" το μυθιστόρημα του Έγκλημα στο Κολωνάκι.
Από την εποχή των βαλκανικών πολέμων και συγκεκριμένα στις 13 Φεβρουαρίου του 1913, συναντούμε στην Ελλάδα ένα αστυνομικό διήγημα σε μια σελίδα ενός περιοδικού δημοσιεύετε, με υπογραφή του Ανδιανού Μ. Ζερβού.
"Μετά την απελευθέρωση του 1945 και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου οι εφημερίδες και τα περιοδικά δημοσίευαν αστυνομικά διηγήματα καθώς και μυθιστορήματα ξένων συγγραφέων.Στην Ελλάδα υπήρχε έτοιμο κοινό, διαμορφωμένο από τα εβδομαδιαία περιοδικά "Μάσκα" και "Μυστήριο" τα οποία είχαν κυκλοφορήσει από το 1935 από τον Απόστολο Μαγγανάρη" ανέφερε ο κος Φιλίππου.
Η Mrs G και η γυναίκα - ντετέκτιβ στην αστυνομική λογοτεχνία
"Η γυναίκα ντετέκτιβ διαφέρει:
Αρχικά έχουμε την ντετέκτιβ ερασιτέχνη που ο δολοφόνος δεν την λαμβάνει υπόψη και περνώντας απαρατήρητη κατορθώνει να εξιχνιάσει το έγκλημα" ανέφερε η Νίνα Κουλετάκη μιλώντας για την εμφάνιση και την εξέλιξη της γυναίκας - ντετέκτιβ στην αστυνομική λογοτεχνία.
"Στον αντίποδα βρίσκεται η ιδιωτική αστυνόμος.
Νέα, όμορφη, αθυρόστομη, έξυπνη, δυναμική, αποτελεσματική και πάντα δυο βήματα μπροστά από την αστυνομία, λύνει τα μυστήρια με την μέθοδο του Σέρλοκ Χολμς:
"Όταν απορρίψεις όλες τις πιθανότητες αυτό που μένει, όσο περίεργο και αν είναι, είναι η αλήθεια". Έπειτα έχουμε τη ντετέκτιβ-επιστήμονα.
Τελειομανής, σκληρά εργαζόμενη, εξαιρετικά, ικανή επιστήμονας, γοητευτική, αποφασιστική, οδηγεί ακριβά αυτοκίνητα, μένει σε ένα μεγάλο σπίτι.
Τέλος η υπεύθυνη, οξύθυμη, δυναμική επαγγελματίας.
Πρώτη εμφάνιση γυναίκας ντετέκτιβ; Κάποια Mrs G το 1864 σε ένα ρηχό, επιφανειακό...μάλλον ανολοκλήρωτο χαρακτήρα".
"Το να είσαι γυναίκα είναι μια έξυπνη αμφίεση" είπε η Τιτίνα Δανέλλη μιλώντας για τις γυναίκες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας.
"Ελάχιστοι άνδρες συγγραφείς έγραψαν ιστορίες στις οποίες το κεντρικό πρόσωπο είναι γυναίκα.
Αντίθετα, γυναίκες συγγραφείς τόλμησαν με μεγάλη επιτυχία να πλάσουν ένα πραγματικό ανδρικό χαρακτήρα.
Να διαβάσουν τις σκέψεις του, να μάθουν τις συνήθειές του και να τον κατευθύνουν σωστά όπως κάνει κάθε καλή μάνα στο παιδί της και να τον κάνουν ήρωα.
Από τον Ηρακλή Πουαρό της Αγκάθα Κρίστι, που αν και δεν αγαπήθηκε από την δημιουργό του, αγαπήθηκε τόσο από το κοινό, μέχρι τον πιο γοητευτικό ψυχοπαθή Ρίπλει της Πατρίτσια Χάισμιθ.
Αυτή είναι η διαφορά ανδρών και γυναικών:
Στο φύλο".
Το ραντεβού της είδησης με την μυθοπλασία:
"Η επικαιρότητα συνεχώς υπερτερεί των επινοήσεων μας".
"Κάθε μυθοπλασία είναι συγγενής της επικαιρότητας.
Είναι μια διαδρομή από το ελάχιστο της είδησης στο μέγιστο της μυθοπλασίας" ανέφερε, ο δημοσιογράφος, Κώστας Κυριακόπουλος.
Ο εξειδικευμένος επί 17χρόνια στο αστυνομικό ρεπορτάζ, δημοσιογράφος μίλησε για τις διαφορές, τα κοινά και τα σημεία συνάντησης αστυνομικού ρεπορτάζ και νουάρ λογοτεχνίας, ειδησεογραφίας και μυθοπλασίας στην Ελλάδα.
"Ο Νόρμαν Μέιλερ που μαζί με τον Τρούμαν Καπότε και τον Τομ Γουλφ, ίδρυσε το ρεύμα της νέας δημοσιογραφίας, σε μια διασταύρωση του δοκιμίου και του μη-λογοτεχνικού μυθιστορήματος, μέχρι τους δικούς μας Βασίλη Βασιλικό με το "Ζ", τη Ρέα Γαλανάκη με τα "Αμίλητα βαθιά νερά" το "Έγκλημα στου Χαροκόπου" με τον Τάσο Κοντογιαννίδη, συναντούμε δύο διαφορετικούς κόσμους που ερωτοτροπούν σε ένα ραντεβού της είδησης με την μυθοπλασία".
Ο κ. Κυριακόπουλος αναφέρθηκε στις εμπλοκές και τις παγίδες που υπάρχουν στους ρεπόρτερ που βρίσκονται τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά από το περιεχόμενο των θεμάτων που καλύπτουν.
"Η ταύτιση με την πραγματικότητα δεν οδηγεί εύκολα στην ανακάλυψη μιας άλλης και αυτό εμποδίζει έναν αστυνομικό ρεπόρτερ να εμπνευστεί από τις ιστορίες που καλύπτει" είπε, προσθέτοντας "ίσως η βασική διαφορά είναι ότι οι δημοσιογραφικές ιστορίες ξεκινούν από το τέλος, ενώ οι περισσότερες στυνομικές από την αρχή".
"Όσο και αν η εξουσία πολεμά, το δίκαιο υπάρχει στους μύθους"
"Όσο και αν τα όρια του καλού και του κακού είναι ρευστά, όσο και αν η σκληρή πραγματικότητα επιβάλλει τις δικές της αλήθειες, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που θέλουν να πιστεύουν ότι στο τέλος το δίκαιο θα νικήσει.
Αυτός ο συνεχής και ατέρμονος αγώνας δίνει στο αστυνομικό μυθιστόρημα τη διάθεση που λείπει από τη ζωή" ανέφερε ο εγκληματολόγος Γιάννης Πανούσης μιλώντας για την εγκληματολογία ανάμεσα στη λογοτεχνία και την επιστήμη.
Ο κ. Πανούσης μίλησε για τη σχέση λογοτεχνίας και δικαστικών αποφάσεων, για τη θέση της εγκληματολογίας ανάμεσα στη λογοτεχνία και την επιστήμη.
"Δεν είναι μια σχέση φανταστική.
Ίσως οι ένορκοι των κακουργιοδικείων διάβαζαν αστυνομικά μυθιστορήματα, ή οι μυθιστοριογράφοι να παρακολουθούσαν δίκες" είπε.
Μύθος, λόγος, νόμος συγκροτούν την αλυσίδα και τα επτά ερωτήματα που θέτει η ανακριτική εγκληματολογία και το αστυνομικό μυθιστόρημα παραμένουν κοινά: "Ποιος, τι, που, με ποια μέσα, γιατί, πως και πότε".
"Η λογοτεχνία με την έμμεση ή άμεση κριτική ,που ασκείται μέσα από την πλοκή και την στάση των χαρακτήρων και των ηρώων επηρεάζει την ποινική νομοθεσία.
Αλλά και η ποινική νομοθεσία επηρεάζει την ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος.
Ο Γιάννης Αγιάννης μισεί την κοινωνία, ο Όλιβερ Τουιστ αγνοεί την οικογενειακή θαλπωρή.
Η λογοτεχνία εκείνης της εποχής απεικόνιζε τη ποινική νομοθεσία" είπε ο κ. Πανούσης.
"Η αστυνομική Νέμεσις δεν θα αφήσει τους αδικημένους αδικαίωτους, αφού οι αδικούντες δεν θα μπορέσουν ποτέ να ξεφύγουν από την τιμωρία του τελευταίου κεφαλαίου του αστυνομικού μυθιστορήματος μέχρι την τελευταία σελίδα".
"Το έγκλημα στην λογοτεχνία ξέφυγε από τα ταμπού και λειτούργησε λυτρωτικά".
"Η επιστήμη βοήθησε το αστυνομικό μυθιστόρημα και το αστυνομικό μυθιστόρημα βοήθησε την επιστήμη" είπε ο κ. Πανούσης.
"Μέσω των επιτευγμάτων των ηρώων της αστυνομικής λογοτεχνίας υπάρχει μια θετική επίδραση στις ανακριτικές μεθόδους και στην εγκληματική επιστήμη.
Μέσα από το αστυνομικό μυθιστόρημα οι δικαστές, οι εγκληματολόγοι, οι νομικοί, οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς συνέβη στην αντίδραση δράστη θύματος".
"Η φράση - παρότρυνση στους μισοπεθαμένους στρατιώτες που κείτονταν στα χαρακώματα για επίθεση "Debout Les Morts", (ξυπνήστε πεθαμένοι), από ένα γάλλο λοχαγό το 1915, έμελλε 80 χρόνια μετά, να γίνει ο τίτλος του πρώτου μυθιστορήματος της αρχαιολόγου Fred Vargas, το 1995".
Αυτή είναι μία από τις τυχαίες συμπτώσεις και ένα από τα μυστήρια στην τέχνη και την ίδια τη ζωή ανέφερε στην ομιλία του, ο Πέτρος Μαρτινίδης, κάνοντας λόγο για τη μόδα του 'Color me Blood Red', πρόδρομου του σύγχρονου Splutter,στα μέσα της δεκαετίας του '60, το διαβόητο Grand Guignol από το 1895 στο θέατρο της Μονμάρτης, μέχρι τον Πήτερ Μπρουκ.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
ANAΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
