Ο ΤΣΕ ΛΕΝΕ ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ 14 ΜΑΙΟΥ,
ΑΛΛΑ ΩΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΡΑΦΤΗΚΕ Η 14Η ΙΟΥΝΙΟΥ.
ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΝΑΧΕΙ , ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΜΙΛΑΜΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟΝ
ΚΑΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕ ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ !!!
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
O Τσε είναι πολύ επικίνδυνος για τους καπιταλιστές
«Εδωσε τη ζωή του για έναν καλύτερο κόσμο»
Η ζωή και το έργο του Τσε είναι έργο ζωής για τη δρα Ντέλια Λουίζα Λόπεζ Γκαρσία, επικεφαλής της έδρας «Τσε Γκεβάρα» του Πανεπιστημίου της Αβάνας από την ίδρυσή της το 1995. Αναμενόμενο συνεπώς, όταν το θέμα της συζήτησης είναι η εμπορευματοποιημένη προσωπολατρία για τον Τσε, να μιλά ως ειδικός.
Ντέλια Λουίζα Λόπεζ Γκαρσία, επικεφαλής της έδρας «Τσε Γκεβάρα» στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας
Οφείλω να το ομολογήσω.
Η δρ Ντέλια ανήκει στο είδος της καθηγήτριας, που μάλλον όλοι θα θέλαμε πολύ να είχαμε.
Εστω και μόνο για να απολαμβάνουμε εποικοδομητικές και έντιμες διαφωνίες ή στιγμές ειλικρινούς και αμοιβαίου θριάμβου στον εντοπισμό μιας ταύτισης απόψεων:
Μικροσκοπική, εύθραυστη γυναικεία φιγούρα στο κατώφλι της τρίτης ηλικίας, με μεταδιδόμενο πάθος για τη λεπτομέρεια στη γνώση (παιδαγωγική, ιστορία, μαρξιστική φιλοσοφία, οικονομικές επιστήμες αποτελούν τα βασικά της ακαδημαϊκά διαπιστευτήρια σε Κούβα και Σοβιετική Ενωση), αλλά και ύφος ομιλίας που απέχει παρασάγγας από το στερεότυπο της ξύλινης γλώσσας των παραδοσιακών κομμουνιστών διανοούμενων της γενιάς της.
Η ίδια είναι ενεργό μέλος του Κ.Κ. Κούβας, καθώς και επαναστατικών οργανώσεων όπως η Ομοσπονδία Επιστημόνων, Επιτροπές Υπεράσπισης της Επανάστασης και Ομοσπονδία Γυναικών Κούβας.
Γνωριστήκαμε λίγο πριν ξεκινήσει η σειρά ειδικών σεμιναρίων για τον Τσε που φιλοξενούσε μέχρι χθες το Πάντειο Πανεπιστήμιο.
«Δεν πιστεύω στον όρο λατρεία του Τσε», θα πει. «Για μας υπάρχει αγάπη. Η αγάπη του κόσμου για το άτομό του, επειδή έδωσε τη ζωή του για έναν καλύτερο κόσμο. Πολέμησε εναντίον της αδικίας και των ανισοτήτων στον Τρίτο Κόσμο και μας άφησε κληρονομιά μια ολοκληρωμένη σκέψη σχετικά με τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα που ταλανίζουν ακόμα την αμερικανική ήπειρο και την υφήλιο γενικότερα: Τον αγώνα για τη δημιουργία όχι μόνο ενός συστήματος εξουσίας και διοίκησης, αλλά μιας νέας κοινωνίας. Είναι τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα των σημερινών υπανάπτυκτων κοινωνιών που δεν έχουν λυθεί ακόμα.
Αρα, ο Τσε γίνεται σύμβολο διανόησης.
Είναι ο άνθρωπος που μας λέει πώς να κάνουμε πράγματα».
Δεν κάνει τα στραβά μάτια όταν γίνεται λόγος για την αγορά των αντικειμένων με την εικόνα του Τσε.
«Φυσικά και ξέρω -λέει- πως υπάρχει αυτή η αγορά.
Δεν ανήκει κατ' ανάγκη σε πολυεθνικές, συντηρείται από μικρότερες επιχειρήσεις διεθνώς.
Η εικόνα του Τσε είναι όμορφη και προσφέρεται να λειτουργήσει ως αντικείμενο εμπορευματοποίησης. Είναι φανερό πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν ξέρουν τίποτα για τον Τσε και τον αγώνα του. Οχι μόνο αυτοί που αγοράζουν. Πολύ περισσότερο, αυτοί που πουλούν. Γιατί αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήξεραν τι έχει πει ο Τσε, ποια ήταν η ιδεολογία του, η αντιεμπορευματική και αντικαπιταλιστική θα ξεφορτώνονταν και τον ίδιο και την εικόνα του. Γιατί οι ιδέες του είναι πολύ επικίνδυνες γι' αυτούς. Ο Τσε είναι πολύ επικίνδυνος για τους καπιταλιστές».
Πιστεύει ότι εάν ζούσε και γερνούσε ο Τσε, αυτού του είδους η εμπορευματοποίηση της εικόνας του δεν θα υπήρχε. Εάν υπήρχε, τι θα έλεγε ο ίδιος γι' αυτό;
«Σας παρακαλώ... Δεν θα του άρεσε καθόλου ένα τέτοιο είδος προσωπολατρίας».
-Συναντηθήκατε ποτέ;
«Οχι πρόσωπο με πρόσωπο αλλά τον είχα δει και ακούσει αρκετές φορές σε συγκεντρώσεις στην Κούβα».
-Πώς επιλέξατε την έδρα «Τσε Γκεβάρα»;
«Υπήρξε το πλέον προσφιλές αντικείμενο της επιστημονικής μου σταδιοδρομίας. Σπούδασα και δίδαξα ιστορία, φιλοσοφία και οικονομία. Βέβαια, δεν θεωρώ τον εαυτό μου οικονομολόγο, απλώς χρησιμοποιώ και οικονομικούς όρους για να αναλύσω τις κοινωνικές δομές».Μας μιλά με ενθουσιασμό για την πρόσφατη δημοσίευση του Πανεπιστημίου γραπτών του ίδιου του Τσε, σημειώσεις που η συγκυρία και οι πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης Κάστρο κράτησαν αδημοσίευτες όλα αυτά τα χρόνια:
«Πριν φύγει για την Αφρική, για το Κονγκό (σ.σ. το 1964), έγραψε κάποιες σημειώσεις που αποτελούσαν κριτικές παρατηρήσεις στο "Εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας" της Σοβιετικής Ενωσης. Στην Κούβα ονομάζαμε αυτό το εγχειρίδιο "η Βίβλος". Επειδή, αντί να μελετώνται τα αυθεντικά κείμενα του "Κεφαλαίου" του Μαρξ και των έργων του Λένιν, πολλοί τα προσλάμβαναν μέσα από ερμηνευτικά κείμενα των Σοβιετικών συγγραφέων. Ηταν πολύ δογματικά έργα. Και η ιστορία αυτή ήταν επικίνδυνη, όχι ως προς αυτή καθ' αυτή τη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού μέσα στη Σοβιετική Ενωση, αλλά σχετικά με τη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού παντού στον κόσμο».
-Ποια είναι η κυρίαρχη ιδέα που αναδεικνύουν αυτά τα γραπτά;
«Η συγκεκριμένη κριτική του Τσε αφορούσε το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο εκείνης της εποχής, εκείνο που οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ιδανικό.
Διαφωνούσε απολύτως με αυτό το σύστημα επειδή αυτό επιβάλλεται στην υλιστική παραγωγική διαδικασία των ατόμων, όπως ακριβώς στον καπιταλισμό.
Ο Τσε πίστευε ότι για τη δημιουργία της νέας κοινωνίας, της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας, είναι σημαντικό, οι άνθρωποι, μέσα από την επανάσταση, να δραστηριοποιούνται προς την επίτευξη στόχων που δεν είναι αποκλειστικά υλιστικοί.
Γι' αυτό θεωρούσε σημαντική την εκ παραλλήλου ανάπτυξη και καλλιέργεια της επαναστατικής συνείδησης και μέσω του πολιτισμού και όχι μόνο την κινητοποίηση για την επίτευξη υλιστικών στόχων.
Χωρίς βέβαια να παραγνωρίζει το ότι, σε κατάσταση οικονομικής υπανάπτυξης, η υλιστική κινητοποίηση παίζει ένα ρόλο, δεν μπορείς να την αγνοήσεις, οι άνθρωποι πρέπει να φάνε, να ντυθούν.
»Η κουβανική επανάσταση έχει παρακινήσει τη Λατινική Αμερική σε ένα μετασχηματισμό εντοπισμένο στην κοινωνία, στην εκπαίδευση, στην κουλτούρα, κάτι που δεν υφίστατο τον καιρό που υπήρχε η Σοβιετική Ενωση. Τότε έλεγαν ότι πρέπει να δοθεί το βάρος στην ανάπτυξη της οικονομίας.
Η κουβανική επανάσταση απέδειξε ότι το βάρος πρέπει να δίνεται ταυτοχρόνως στην ανάπτυξη και της οικονομίας και της κοινωνίας».
Ποια χώρα, ποιους ηγέτες στη Λατινική Αμερική έχουν εμπνεύσει σήμερα οι ιδέες του Τσε; Τον Τσάβες στη Βενεζουέλα; «Ναι, σαφώς». Τον Ορτέγα στη Νικαράγουα; «Δεν ξέρω τι μπορεί να κάνει.
Οι κοινωνικές ανάγκες στη χώρα του είναι πολύ μεγάλες». Τον Μάρκος στους Τσιάπας του Μεξικού; «Ω, τον αγαπώ τόσο πολύ, αλλά αυτός δεν έχει καταλάβει την εξουσία». Τον Εβο Μοράλες στη Βολιβία; «Αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες γιατί η ντόπια ολιγαρχία είναι πολύ ισχυρή. Βάζει όμως τα δυνατά του και προσπαθεί».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/05/2007
--------------------------------------------------
Guevara «Είμαστε ρεαλιστές, επιδιώκουμε το αδύνατο! (Seamos realistas, pidamos lo imposible!)»
«Πρέπει κανείς να διακατέχεται από μεγάλη δόση ανθρωπισμού, μεγάλη δόση αισθήματος δικαίου και αλήθειας για να μην υποπέσει στον ακραίο δογματισμό, στον κρύο σχολαστικισμό, στην απομόνωση από τις μάζες.
Κάθε μέρα ο καθένας πρέπει να αγωνίζεται, ώστε αυτή η αγάπη για έναν ζώντα ανθρωπισμό να μετατρέπεται σε στέρεες πράξεις, σε πράξεις, που μπορούν να γίνουν παράδειγμα και κίνητρο.»
«Δε με αφορά ο στεγνός οικονομικός σοσιαλισμός.
Αγωνιζόμαστε ενάντια στη μιζέρια, αλλά κι ενάντια στην απομόνωση.»
«Διακινδυνεύοντας να φανώ γελοίος, επιτρέψτε μου να πω ότι ο αληθινός
επαναστάτης οδηγείται από ένα μεγαλειώδες αίσθημα αγάπης.
Είναι
αδύνατον να σκεφτώ έναν γνήσιο επαναστάτη χωρίς αυτή την ιδιότητα.»
«Κάθε σταγόνα αίμα, σε οποιαδήποτε χώρα κάτω από τη σημαία της οποίας
δε γεννήθηκες, είναι μια εμπειρία, που περνά στους επιζήσαντες και
προστίθεται αργότερα στον απελευθερωτικό αγώνα της δικής σου χώρας.
Και κάθε έθνος, που απελευθερώνεται είναι μια μάχη κερδισμένη στον
αγώνα για την απελευθέρωση της δικής σου πατρίδας.»
«Δεν υπάρχει για μας κανείς άλλος ορισμός του σοσιαλισμού, πλην της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.»
«Αν τρέμεις από αγανάκτηση για κάθε αδικία, τότε είσαι σύντροφός μου.»
«Η ειρηνική συνύπαρξη τέθηκε σε βάρβαρη δοκιμασία στην Κύπρο, λόγω των πιέσεων από την Τουρκία και το ΝΑΤΟ, που υποχρέωσαν τον λαό και την κυβέρνηση της Κύπρου να κρατήσουν μια ηρωική και σταθερή θέση, αμυνόμενοι για την ανεξαρτησία τους.»
-----------------------------------------------------------------------
αληθινός επαναστάτης καθοδηγείται από βαθιά συναισθήματα αγάπης.
• Η σιωπή είναι μια συζήτηση που διεξάγεται από άλλα μέσα.
• Είτε είμαστε ικανοί να νικήσουμε τις ιδέες τους σε αντίθεση με τη συζήτηση, ή θα πρέπει να τους αφήσουμε να τις εκφράσουν.
Δεν μπορείτε να νικήσετε τις ιδέες με τη δύναμη, διότι αυτό εμποδίζει την ελεύθερη ανάπτυξη της νοημοσύνης.
• Αν πεθάνω να μην κλαίς για μένα, κάνε ό, τι έκανα και εγώ θα συνεχίσω να ζω σε εσένα.
Είμαστε ρεαλιστές, Ζητούμε το αδύνατο…
• Η επανάσταση γίνεται από τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος πρέπει να οικοδομήσει μέρα με τη μέρα επαναστατικό πνεύμα του.
• Σε αντίθεση με όλα κινδύνων, εναντίον όλων των απειλών, επιθετικότητα, μπλοκ, δολιοφθορά, όλα διχασμό, όλες τις εξουσίες, που επιδιώκουν να περιορίσουν, θα πρέπει να δείξουμε, πάλι, την ικανότητα των ανθρώπων να οικοδομήσουν τη δική τους ιστορία.
Για την καταπολέμηση της δεν θα υπάρχουν πάντα πολλές δικαιολογίες σε κάθε περίσταση, αλλά ποτέ δεν σε κάθε περίσταση και σε κάθε ηλικία, μπορείτε να έχετε την ελευθερία του αγώνα!
• Το αντάρτικο είναι ένα κοινωνικός μεταρρυθμιστής, ο οποίος πήρε τα όπλα ως απάντηση στην οργή των ανθρώπων, που διαμαρτύρονταν για τον καταπιεστή και αγώνα, για να αλλάξει το καθεστώς κοινωνικής ανοχής για τη διατήρηση των άοπλων αδελφών του στη σκιά και στη φτώχεια.
• Δεν είμαι Liberator.
Δεν υπάρχουν Libertadores.
ΕΙΜΑΣΤΕ το ίδιο το έθνος,που απελευθερώθηκε.
• Πιστεύω ΤΟΝ ένοπλο αγώνα ως τη μόνη λύση για τους ανθρώπους που αγωνίζονται για την ελεύθερία.
• Κάθε πραγματικός άνθρωπος πρέπει να αισθάνονται στο μάγουλο του, το χαστούκι που δόθηκε σε κάθε άλλο άνθρωπο.
• Να είναι σε θέση να αισθάνεται, πιο βαθιά κάθε αδικία, που διαπράττεται κατά οποιονδήποτε οπουδήποτε στον κόσμο.
• Η πραγματική επανάσταση πρέπει να αρχίσει μέσα μας.
• Όπου ο θάνατος μπορεί να μας εκπλήξει σε μάχη, είναι ευπρόσδεκτος.
• Θα πρέπει να πληρώσεις οποιοδήποτε τίμημα για το δικαίωμα να κατέχεις υψηλά τη σημαία μας.
• Λένε ότι είμαστε επαναστάτες ρομαντικοί.
Ναι, ΑΛΗΘΕΙΑ, αλλά είμαστε με ένα διαφορετικό τρόπο, εμείς είμαστε πρόθυμοι να δώσουμε τη ζωή τους για ό, τι πιστεύουμε.
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα - 8 Οκτωβρίου 1967.
Εκείνη την Κυριακή ο καιρός ήταν ζεστός, και στις οκτώμισι το βράδυ περιφερόμαστε με έναν άγγλο φίλο στην κεντρική πλατεία της Σάντα Κρουζ στην ανατολική Βολιβία, όταν κάποιος μας έγνεψε από το τραπεζάκι ενός καφενείου.
"Έχω νέα για σας", μας είπε. "Ο Τσε;", ρωτήσαμε, γιατί το ενδεχόμενο να συλληφθεί ο Τσε στριφογύριζε στο μυαλό μας από μία εβδομάδα. Πριν από λίγες ημέρες βρισκόμαστε στη μικρή πόλη Βαγεγκράντε και είχαμε ακούσει το συνταγματάρχη Χοακίν Σεντένο Ανάγια, διοικητή της όγδοης μεραρχίας των βολιβιανών ενόπλων δυνάμεων, να εκφράζει τη βεβαιότητα ότι τα στρατεύματά του θα βάλουν τον Τσε στο χέρι πριν από το τέλος της εβδομάδας.
Μας εξήγησε μάλιστα ότι είχαν ενισχυθεί από 600 "ρέιντζερ", φρέσκους από το στρατόπεδο εκπαίδευσης που διηύθυναν οι Ειδικές Δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών βορείως της Σάντα Κρουζ
Είπε ακόμη πώς έγινε η περικύκλωση των ανταρτών.
Δυνατότητα διαφυγής υπήρχε μόνο από τη μία πλευρά, κι εκεί ο στρατός είχε σκορπίσει στρατιώτες μεταμφιεσμένους σε αγρότες, ώστε να σημάνουν αμέσως συναγερμό μόλις δουν τους αντάρτες να περνούν από αυτό το σημείο.
Από τα στοιχεία που μας είχαν δώσει κάτοικοι ενός χωριού στο οποίο μπήκαν οι αντάρτες περί το τέλος Σεπτεμβρίου, καθώς και από τη μαρτυρία δύο ανταρτών που είχαν συλληφθεί, δεν μας έμενε η παραμικρή αμφιβολία ότι ο Τσε ήταν ο επικεφαλής τούτης της περικυκλωμένης ομάδας.
"Ο Τσε συνελήφθη", μας είπε ο γνωστός μας στο καφενείο, "αλλά είναι τραυματισμένος σοβαρά και μπορεί να μη βγάζει τη νύχτα. Οι υπόλοιποι αντάρτες παλεύουν απεγνωσμένα να τον πάρουν πίσω, ενώ ο διοικητής του λόχου ζητά να τους στείλουν ελικόπτερο ώστε να μπορέσουν να τον φυγαδεύσουν μακριά. Ο διοικητής είναι σε τέτοια αναστάτωση, ώστε τα λόγια του ήταν εντελώς ακατάληπτα.
Το μόνο που κατόρθωσαν να ξεχωρίσουν εκείνοι που τον άκουγαν ήταν η κραυγή 'Τον πιάσαμε, τον πιάσαμε'".Ο πληροφοριοδότης μας συνέχισε λέγοντας ότι πρέπει να νοικιάσουμε ελικόπτερο και να πετάξουμε αμέσως στην περιοχή των ανταρτών. Δεν ήξερε αν ο Τσε ήταν ακόμη ζωντανός ή αν είχε πεθάνει, αλλά διαισθανόταν ότι οι πιθανότητες να ζήσει ήταν πλέον ελάχιστες.
Δεν είχαμε χρήματα να νοικιάσουμε ελικόπτερο, ακόμη κι αν υπήρχε κάποιο διαθέσιμο, άσε που σε κάθε περίπτωση στη Βολιβία είναι αδύνατη η πτήση μετά τη δύση του ήλιου. Έτσι νοικιάσαμε ένα τζιπ και στις 4 το πρωί της Δευτέρας 9 Οκτωβρίου πήραμε το δρόμο για τη Βαγεγκράντε.
Φθάσαμε πεντέμισι ώρες αργότερα και κατευθυνθήκαμε αμέσως στο αεροδρόμιο. Ο μισός πληθυσμός της μικρής πόλης έμοιαζε να περιμένει εκεί, οι μαθητές ντυμένοι στα άσπρα και οι ερασιτέχνες φωτογράφοι ανυπόμονοι να εξασφαλίσουν φωτογραφίες των νεκρών ανταρτών. Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, εδώ είχαν φέρει το σώμα του βολιβιανού αντάρτη "Κόκο" Περέντο και του Κουβανού "Μιγκέλ".
Και στο νεκροταφείο κοντά στο αεροδρόμιο είχε ήδη ταφεί η "Τάνια", η όμορφη αντάρτισσα που σκοτώθηκε με άλλους εννέα στις 31 Αυγούστου στο Ρίο Γκράντε, σε ενέδρα όπου οδηγήθηκε με μπαμπεσιά.
Οι κάτοικοι της Βαγεγκράντε έχουν πλέον εθιστεί σε τούτα τα πήγαιν' έλα του στρατού.
Τα παιδιά έμοιαζαν περισσότερο αναστατωμένα. Έδειχναν με το χέρι στο βάθος του ορίζοντα και χοροπηδούσαν, καθώς τα μάτια τους βλέπουν μακρύτερα από τα μάτια των ενηλίκων.
Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα διακρίναμε ένα σημαδάκι στον ουρανό που σύντομα μεταμορφώθηκε σε ελικόπτερο.
Μετέφερε δύο νεκρούς φαντάρους, δεμένους στα πέδιλά του. Τους έλυσαν βιαστικά και τους φόρτωσαν χωρίς πολλά πολλά σε ένα φορτηγό για να τους κουβαλήσει στην πόλη. Καθώς όμως το πλήθος διαλυόταν, εμείς μείναμε πίσω και φωτογραφίσαμε τα κιβώτια με τα ναπάλμ, προσφορά των βραζιλιάνικων ενόπλων δυνάμεων, που βρίσκονταν στην περιφέρεια του αεροδρομίου.
Και με τηλεφακό πήραμε φωτογραφίες ενός άνδρα με πράσινη στολή χωρίς διακριτικά, για τον οποίο μάθαμε ότι είναι πράκτορας της CIA.
Τέτοια επίδειξη θράσους από ξένους δημοσιογράφους -γιατί ήμαστε οι πρώτοι που έφθασαν στη Βαγεγκράντε- δεν ήταν νοητή, κι έτσι ο πράκτορας της CIA συνοδευόμενος από μερικούς βολιβιανούς αξιωματικούς επιχείρησε να μας πετάξει έξω από την πόλη. Ήμαστε όμως εφοδιασμένοι με κάμποσα διαπιστευτήρια ώστε να μπορούμε να αποδείξουμε την "καλή μας πίστη", οπότε ύστερα από αρκετή συζήτηση μας επιτράπηκε να παραμείνουμε. Το ένα και μοναδικό ελικόπτερο σηκώθηκε και πάλι και κατευθύνθηκε προς την εμπόλεμη ζώνη, τριάντα περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά, μεταφέροντας και το συνταγματάρχη Σεντένο.
Λίγο μετά τη μία το μεσημέρι επέστρεψε με το συνταγματάρχη θριαμβευτή, ανίκανο να κρύψει το πλατύ του χαμόγελο.
Ο Τσε πέθανε, ανακοίνωσε. Είδε το πτώμα και δεν χωρά η παραμικρή αμφιβολία. Ο συνταγματάρχης Σεντένο είναι έντιμος άνθρωπος, άμαθος να αποκαλύπτει περισσότερα από τα απολύτως απαραίτητα και δεν υπήρχε λόγος να τον αμφισβητήσουμε.
Τρέξαμε στο μικρό ταχυδρομικό γραφείο και δώσαμε τα τηλεγραφήματάμας προς τον έξω κόσμο σε έναν αιφνιδιασμένο και δύσπιστο υπάλληλο. Κανείς μας δεν πίστευε και πολύ ότι θα κατάφερναν να φθάσουν στον προορισμό τους.
Τέσσερις ώρες αργότερα, στις 5 ακριβώς, το ελικόπτερο γύρισε και πάλι, κουβαλώντας αυτή τη φορά ένα και μοναδικό μικρό σώμα δεμένο στα πέδιλά του.
Αντί όμως να προσγειωθεί κοντά στο σημείο που βρισκόμαστε, όπως έκανε τις προηγούμενες φορές, σταμάτησε στο κέντρο του αεροδρομίου, μακριά από τα αδιάκριτα μάτια των δημοσιογράφων.
Αμέσως μας απαγορεύτηκε να διασπάσουμε τον κλοιό που σχημάτισαν αποφασισμένοι στρατιώτες. Πολύ γρήγορα, το πτώμα φορτώθηκε σε ένα κλειστό βαν μάρκας σέβρολετ που ξεκίνησε με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Πηδήξαμε στο τζιπ που περίμενε εκεί δίπλα και ο τολμηρός οδηγός μας πήρε το βαν στο κατόπι.
Σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου, η σέβρολετ έκανε μια απότομη στροφή και μπήκε στον περίβολο ενός νοσοκομείου.
Οι στρατιώτες επιχείρησαν να κλείσουν την πύλη προτού περάσουμε, αλλά ήμαστε αρκετά κοντά και τους εμποδίσαμε να το πετύχουν.
Η σέβρολετ ανηφόρισε μια απότομη πλαγιά και σταμάτησε μπροστά σε ένα μικρό παράπηγμα με καλαμωτή οροφή και τη μία πλευρά ανοιχτή στον ουρανό. Κατεβήκαμε από το τζιπ και τρέξαμε στην πίσω πόρτα του βαν προτού ανοίξει.
Την ώρα που άνοιγε, πετάχτηκε έξω ο πράκτορας της CIA, ουρλιάζοντας στα αγγλικά: "Εντάξει, ας ξεκουμπιστούμε τώρα γρήγορα". Ο κακομοίρης ούτε που μπορούσε να φανταστεί ότι δύο άγγλοι δημοσιογράφοι περίμεναν στις δύο πλευρές της πόρτας.
Μέσα στο βαν, πάνω σε φορείο, βρισκόταν η σορός του Τσε Γκεβάρα. Δεν αμφέβαλα ούτε στιγμή ότι ήταν αυτός.
Τον είχα δει μία και μοναδική φορά πριν από τέσσερα ακριβώς χρόνια στην Αβάνα και δεν ήταν από τις μορφές που ξεχνάς εύκολα. Από τότε, η προσωπική μου ανάμνηση είχε αναμφίβολα επηρεαστεί από τις συχνές φωτογραφίες του στον τύπο και ομολογώ ότι είχα λησμονήσει το κορακίσιο χρώμα του μικρού γενιού του. Μου φάνηκε πιο κοντός και πιο αδύνατος απ' ό,τι θυμόμουν.
Οι μήνες της ζωής στη ζούγκλα είχαν προφανώς αφήσει τα ίχνη τους. Παρά τα ερωτηματικά, δεν υπήρχε καμία απολύτως αμφιβολία ότι επρόκειτο για τον Γκεβάρα. Όταν έβγαλαν έξω το πτώμα και το ακούμπησαν σε ένα πρόχειρο τραπέζι μέσα στο παράπηγμα που τους λιγότερο ταραγμένους καιρούς χρησίμευε για πλυσταριό, ήμουν πια βέβαιος ότι ο Γκεβάρα ήταν νεκρός.
Το σχήμα του γενιού, το περίγραμμα του προσώπου και τα πλούσια κυματιστά μαλλιά δεν μπορούσαν να ανήκουν σε άλλον.
Φορούσε πράσινη στολή εκστρατείας στο χρώμα της ελιάς και ένα τζάκετ με φερμουάρ. Στα πόδια φορούσε πράσινες ξεθωριασμένες κάλτσες και χειροποίητα παπούτσια. Καθώς ήταν ντυμένος, δυσκολευόμουν να δω πού ακριβώς είχε πληγωθεί. Είχε δύο φανερές οπές στη βάση του λαιμού και αργότερα, όταν καθάριζαν το σώμα, είδα μία ακόμη πληγή στο στομάχι. Δεν αμφισβητώ ότι είχε πληγές στα πόδια και κοντά στην καρδιά, αλλά δεν τις είδα.
Οι γιατροί εξέταζαν τις πληγές του λαιμού και η πρώτη μου αντίδραση ήταν να υποθέσω ότι έψαχναν για τη σφαίρα, αλλά στην πραγματικότητα ετοίμαζαν το σωληνάκι που θα οδηγούσε τη φορμόλη στο σώμα για να το συντηρήσει.
Ένας από τους γιατρούς άρχισε να καθαρίζει τα χέρια του νεκρού αντάρτη που ήταν καλυμμένα με αίμα.
Αλλά κατά τα άλλα δεν υπήρχε τίποτε απωθητικό στο πτώμα.
Ο Τσε έμοιαζε ζωντανός.
Τα μάτια του ήταν ανοιχτά και λαμπερά, και δεν δυσκολεύτηκαν καθόλου να του τραβήξουν το χέρι έξω από το τζάκετ. Πρέπει να μην είχε πεθάνει πριν από πολλές ώρες και τη στιγμή εκείνη δεν πίστευα ότι δολοφονήθηκε μετά τη σύλληψή του. Όλοι υποθέταμε τότε ότι πέθανε από τις πληγές του και από έλλειψη ιατρικής φροντίδας τις πρώτες ώρες του πρωινού της Δευτέρας.
Οι άνθρωποι γύρω από το πτώμα ήταν περισσότερο αποκρουστικοί από το νεκρό: Μια καλόγρια που δεν μπορούσε να κρύψει το χαμόγελό της και κάποιες φορές γελούσε δυνατά. Αξιωματικοί που κατέφθαναν με τις ακριβές τους μηχανές για να απαθανατίσουν τη σκηνή. Και, προφανώς, ο πράκτορας της CIA.
Έμοιαζε να είναι επικεφαλής της όλης επιχείρησης και γινόταν έξαλλος κάθε φορά που κάποιος τον σημάδευε με τη φωτογραφική του μηχανή. "Από πού είσαι εσύ;", τον ρωτήσαμε στα αγγλικά, προσθέτοντας για πλάκα:
"Από την Κούβα; Το Πόρτο Ρίκο;" Δεν έδειξε να διασκεδάζει και απάντησε κοφτά στα αγγλικά: "Από πουθενά". Τον ξαναρωτήσαμε αργότερα, αλλά τούτη τη φορά απάντησε στα ισπανικά "Que dice?" και υποκρίθηκε ότι δεν καταλαβαίνει αγγλικά. Ήταν ένας κοντός, γεροδεμένος τριανταπεντάρης με βαθουλωτά γουρουνίσια μάτια και κουρεμένο κεφάλι. Δύσκολο να καταλάβεις αν ήταν Βορειοαμερικάνος ή κουβανός εξόριστος, γιατί μιλούσε αγγλικά και ισπανικά με την ίδια ευκολία και χωρίς ίχνος ιδιαίτερης προφοράς. Αργότερα ανακάλυψα ότι λέγεται Εντι Γκονζάλες και ήταν ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου στην Αβάνα πριν από την κουβανέζική επανάσταση.
------------------------------------------------------------------------------------
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ
Η διαδρομή του μύθου
1928: Γέννηση του Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα, πρώτου παιδιού του μηχανικού Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς και της Σέλια ντε λα Σέρνα (14/6). Ακολουθούν, μέχρι το 1934, άλλα τρία παιδιά.
1947: Γράφεται στην ιατρική σχολή του Μπουένος Αϊρες.
1948: Περνά τις διακοπές του δουλεύοντας στο λεπροκομείο του Σαν Φρανσίσκο ντε Σανάρ, στα ορεινά της Κόρδοβα.
1951-52: Επτάμηνη περιπλάνηση με μοτοσικλέτα και ωτοστόπ στη Λατινική Αμερική (Αργεντινή, Χιλή, Βολιβία, Περού, Κολομβία, Βενεζουέλα) μαζί με το φίλο του Αλμπέρτο Γκρανάδο (29/12-26/7). Επιστροφή στο Μπουένος Αϊρες αεροπορικά, μέσω Μαϊάμι (Σεπτ).
1953: Πτυχιούχος της ιατρικής (12/6). Δεύτερο μεγάλο ταξίδι στη Λατ. Αμερική (7/7): Βολιβία, Περού, Ισημερινός, Παναμάς, Κοσταρίκα, Ονδούρα και Σαλβαδόρ. Άφιξη στη Γουατεμάλα (24/12).
1954: Απορρίπτει πρόταση για ένταξή του στο "Γουατεμαλέζικο Κόμμα Εργασίας" (ΚΚ) σαν προϋπόθεση για εργασιακή του `τακτοποίηση' (Φεβρ). Εισβολή μισθοφόρων της CΙΑ ανατρέπει την προοδευτική κυβέρνηση του Χάκομπο Αρμπενς (27/6). Συμμετοχή του Γκεβάρα στην ένοπλη πολιτοφυλακή της κομμουνιστικής νεολαίας, που επιχειρεί να αντισταθεί στους εισβολείς. Καταζητούμενος από την αστυνομία του νέου καθεστώτος, ζητά άσυλο στην πρεσβεία της Αργεντινής (τέλη Ιουλίου) και φεύγει στο Μεξικό (Σεπτ). Η CIA ανοίγει ατομικό φάκελό του (φθιν).
1955: Διάφορες δουλειές στην Πόλη του Μεξικού: πλανόδιος φωτογράφος, νυχτοφύλακας, φωτορεπόρτερ, βοηθός σε νοσοκομείο. Γνωριμία με τον εξόριστο Φιντέλ Κάστρο και τους συντρόφους του, που του δίνουν το προσωνύμιο "Τσε" (9/7). Γάμος του με την 30χρονη περουβιανή Ιλντα Γκαντέα Ακόστα, με την οποία συνδέεται από τη Γουατεμάλα (18/8). Ταξίδι στο Τσιάπας και το Γιουκατάν (Νοεμβ).
1956: Γεννιέται η κόρη του Ιλντίτα (15/2). Προετοιμασία για ανταρτοπόλεμο στην Κούβα με το "Κίνημα της 26ης Ιουλίου" (Μ26J) του Κάστρο. Σύλληψη του Τσε από τη μεξικανική αστυνομία (24/6), απόλυσή του ύστερα από κράτηση 57 ημερών (10/8). Απόβαση 82 μαχητών, μεταξύ των οποίων οι Γκεβάρα και Κάστρο, στην Κούβα με τη θαλαμηγό "Γκράνμα" (2/12). Αποδεκατισμός τους από το στρατό του Μπατίστα, τραυματισμός του Τσε (5/12). Είκοσι δύο επιζήσαντες καταφεύγουν στη Σιέρα Μαέστρα.
1957: Πρώτες μικρές νίκες των ανταρτών (Γεν). Ο Τσε προβιβάζεται σε κομαντάντε κι αναλαμβάνει τη διοίκηση της δεύτερης επαναστατικής φάλαγγας (22/7).
1958: Οι αντάρτες περνούν στην επίθεση (Ιούλ). Η φάλαγγα του Τσε διασχίζει την ανατολική Κούβα και καταφεύγει στα βουνά του Εσκαμπρέ, στο κέντρο του νησιού (Σεπτ-Οκτ). Τελική νίκη των επαναστατών στη μάχη της Σάντα Κλάρα (28-31/12).
1959: Φυγή του Μπατίστα (1/1), είσοδος της φάλαγγας του Τσε στην Αβάνα (2/1). Ο Γκεβάρα αναλαμβάνει διοικητής της στρατιωτικής ακαδημίας (13/1), αποκτά την κουβανική υπηκοότητα (9/2) και οργανώνει τις δίκες των βασανιστών του παλιού καθεστώτος. Πρώτο του άρθρο για τον ανταρτοπόλεμο, στην εφημερίδα Revoluciόn (19/2). Διαζύγιο (22/5) και δεύτερος γάμος του με την Αλέιδα Μάρτς, στέλεχος του Μ26J στη Σάντα Κλάρα την εποχή του αντάρτικου (2/6). Πρώτη διεθνής περιοδεία του σε Αίγυπτο, Σουδάν, Ινδία, Ινδονησία, Γιουγκοσλαβία και Κεϋλάνη, για τη δημιουργία δεσμών ανάμεσα στην Κούβα και το Μπλοκ των Αδεσμεύτων (12/6-8/9). Αναλαμβάνει διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αγροτικής Μεταρρύθμισης (7/10) και, παράλληλα, πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας (26/11).
1960: Έκδοση του βιβλίου του "Ο Ανταρτοπόλεμος" (Απρ). Εθνικοποίηση των αμερικανικών εταιρειών στην Κούβα (6/8). Δεύτερη περιοδεία του Τσε σε Τσεχοσλοβακία, ΕΣΣΔ, Κίνα, Β. Κορέα και Αν. Γερμανία (22/10-23/12). Γέννηση του δεύτερου παιδιού του, της Αλέιδα (24/11).
1961: Αναλαμβάνει υπουργός Βιομηχανίας της Κούβας (23/2). Απόβαση μισθοφόρων της CIA στον Κόλπο των Χοίρων, αποκρούεται από τους Κουβανούς (17/4). Ομιλία του Τσε στην οικονομική διάσκεψη του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, στην Πούντα ντελ Εστε της Ουρουγουάης: απόρριψη της `Συμμαχίας για την Πρόοδο' που εισηγούνται οι ΗΠΑ για τη Λατινική Αμερική (8/8). Επισκέψεις-αστραπή στην Αργεντινή και τη Βραζιλία (19-20/8).
1962: Εκδίωξη της Κούβας από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (31/1) κι επιβολή πλήρους εμπορικού αποκλεισμού εις βάρος της από τις ΗΠΑ (3/2). "Δεύτερη διακήρυξη της Αβάνας", υπέρ του επαναστατικού αγώνα σε παναμερικανική κλίμακα (4/2). Γέννηση του Καμίλο, τρίτου παιδιού του Γκεβάρα (20/5). Νέα επίσκεψη του Τσε στην ΕΣΣΔ, υπογραφή συμφωνίας για οικονομική συνεργασία (27/8-7/9). Κρίση των πυραύλων (22-28/10), οργή των Κουβανών για το "ξεπούλημά" τους απ' τον Χρουστσόφ.
1963: Σύλληψη της μητέρας του Τσε στην Αργεντινή, κατά την επιστροφή της από ένα ταξίδι στην Κούβα, και φυλάκισή της (Απρ). Γέννηση της Σέλια, τέταρτου παιδιού του Τσε (14/6). Ταξίδι στην Τσεχοσλοβακία και την Αλγερία (Ιουν). Κυκλοφορεί το κείμενό του "Ο ανταρτοπόλεμος: μια μέθοδος", στο οποίο υποστηρίζει την αναγκαιότητα της ένοπλης πάλης σε πανηπειρωτική κλίμακα (Σεπτ). Νέος, ριζοσπαστικότερος νόμος για την αγροτική μεταρρύθμιση (4/10).
1964: Εκπροσωπεί την Κούβα στην παγκόσμια διάσκεψη για το εμπόριο και την ανάπτυξη, στη Γενεύη (25/3). Πανωλεθρία της απόπειρας για δημιουργία αντάρτικης εστίας στην Αργεντινή από το `δεύτερο κομαντάτε' -και φίλο του Γκεβάρα- Χόρχε Μασέτι (18/4). Τρίτη και τελευταία επίσκεψη του Τσε στη Μόσχα, όπου έχει συγκροτηθεί ένα εχθρικό γι' αυτόν λόμπι από τα λατινοαμερικανικά ΚΚ που αντιτίθενται στην ένοπλη πάλη (4-19/11). Σε ομιλία του στο Σαντιάγο της Κούβας, καταγγέλλει την `ηττοπάθεια' των ΚΚ της Λατ. Αμερικής (30/11). Επίσκεψη στη Ν. Υόρκη ( 4-13/12) και ομιλία του στη ΓΣ του ΟΗΕ υπέρ των απελευθερωτικών κινημάτων του Τρίτου Κόσμου (11/12). Αμέσως μετά, ξεκινά μια τρίμηνη περιοδεία στην Αφρική (Αλγερία, Μαλί, Κονγκό-Μπραζαβίλ, Γουϊνέα, Γκάνα, Δαχομέη, Αίγυπτος, Τανζανία) και την Κίνα, που θα διαρκέσει μέχρι το Μάρτιο του 1965.
1965: Γέννηση του 5ου και τελευταίου παιδιού του, του Ερνέστο (24/2). Τελευταία δημόσια ομιλία του στο Αλγέρι, στο 2ο Οικονομικό Σεμινάριο Αφροασιατικής Αλληλεγγύης: κάλεσμα για ενιαίο αντιιμπεριαλιστικό αγώνα σε παγκόσμια κλίμακα, σκληρή κριτική στις άνισες ανταλλαγές μεταξύ του "σοσιαλιστικού μπλόκ" και του Τρίτου Κόσμου (25/2). Επιστροφή στην Κούβα, τελευταία δημόσια εμφάνισή του στο αεροδρόμιο της Αβάνας (15/3). Επιστολή παραίτησής του από όλα τα επίσημα αξιώματα και την κουβανική υπηκοότητα. Μυστική αναχώρησή του για την Αφρική (1/4). Άφιξη στο Νταρ-Ες- Σαλάμ της Τανζανίας (19/4). Συμμετοχή του Τσε και 150 περίπου κουβανών εθελοντών στο επαναστατικό κίνημα του Κονγκό-Ζαϊρ (Μάιος-Νοέμβριος). Αποχώρηση από το Κονγκό, μετά την ήττα των επαναστατικών δυνάμεων (23/11).
1966: Παραμονή ινκόγκνιτο στο Νταρ-Ες-Σαλάμ. Συγγραφή μιας φιλοσοφικής πραγματείας και μιας οξείας κριτικής του σοβιετικού Εγχειριδίου Πολιτικής Οικονομίας, που μένει αδημοσίευτη μέχρι σήμερα (Γεν. - Μαρτ.). Ταξίδι στην Πράγα, όπου παραμένει επίσης ινκόγκνιτο, προετοιμάζοντας την επικείμενη επιχείρησή του στη Λατ. Αμερική. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες για παραμονή του για ένα διάστημα στην Ανατ. Γερμανία (Μαρτ. - Ιουλ.). Επιλογή της Βολιβίας, ως προνομιακού πεδίου δημιουργίας αντάρτικης εστίας με προοπτική ανταρτοπόλεμο σε παναμερικανική κλίμακα, ύστερα από εισήγηση του Κάστρο (Ιουν.). Επιστροφή στην Κούβα ινκόγκνιτο (21/7) και προετοιμασίες. Άφιξη στη Λα Πας με το ψευδώνυμο Αδόλφο Μένα Γκονσάλες (3/11), εγκατάσταση στην αντάρτικη βάση του Νακαχουασού. Ρήξη με το γενικό γραμματέα του ΚΚ Βολιβίας, Μάριο Μόνχε, για το ζήτημα της καθοδήγησης του ένοπλου αγώνα (31/12).
1967: Καταγγελία του αντάρτικου από το ΚΚΒ και διαγραφή των μελών της νεολαίας του που ακολούθησαν τον Γκεβάρα (8-10/1). Ανακάλυψη της παρουσίας των ανταρτών από το στρατό (11/3) και κατάληψη της βάσης του Νακαχουασού (17/3). Πρώτη επιθετική ενέργεια του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού (ELN) του Τσε (23/3). Δημοσιεύεται το μήνυμα του Τσε προς την Τριηπειρωτική: `Εμπρός για 2,3, πολλά Βιετνάμ' (16/4).
Σύλληψη του γάλλου συγγραφέα Ρεζί Ντεμπρέ κι επιβεβαίωση της παρουσίας του Τσε στη Βολιβία (20/4).
Τραυματισμός και σύλληψη του Γκεβάρα σε συμπλοκή με το στρατό στο φαράγγι του Γιούρο (8/10).
Εκτέλεσή του την επομένη, με διαταγή της βολιβιανής χούντας.
-------------------------------------------------------------------------------------
Ανθρωπότητα, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια, ελευθερία: οι "κλασσικές" αυτές αξίες παίρνουν μέσα στον επαναστατικό ουμανισμό του Τσέ, καινούργιο νόημα, γιατί αντιμετωπίζουνται από τη σκοπιά την προλεταριακή, από την πάλη των τάξεων, από τη σοσιαλιστική επανάσταση.
