Ημερομηνία δημοσίευσης: 29/07/2015
• Τις σοβαρές ελλείψεις προσωπικού και υποδομών,
• Την απουσία αποτελεσματικού επιχειρησιακού σχεδίου διαχείρισης της άφιξης χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων σε νησιά του Αιγαίου
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επισήμανση ότι «η διαφαινόμενη αδυναμία του κράτους να εκπληρώσει έστω και στοιχειώδεις λειτουργίες υποδοχής, μπορεί να πυροδοτήσει εκρηκτικά κοινωνικά φαινόμενα, ενώ η απροθυμία, σε πολλές περιπτώσεις, των τοπικών αρχών να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος, δεν μπορεί να συνιστά δικαιολογία στην καθυστέρηση εφαρμογής του υφισταμένου θεσμικού πλαισίου για τις υπηρεσίες πρώτης υποδοχής».
Η ανεξάρτητη αρχή ζητά την άμεση στελέχωση και λειτουργία των κέντρων πρώτης υποδοχής, που ήδη προβλέπει ο νόμος, και τη λήψη άμεσων μέτρων καθώς η άνευ προηγουμένου ροή μεταναστών και προσφύγων έχει οδηγήσει σε ασφυξία τις τοπικές αστυνομικές και λιμενικές αρχές οι οποίες αδυνατούν πλέον από μόνες τους να εφαρμόσουν πλήρως τις διαδικασίες που προβλέπει η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Ο Συνήγορος τονίζει ότι η κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών διαβίωσης των ανθρώπων και η μέριμνα για τα δικαιώματά τους αποτελούν ευθύνη και υποχρέωση της Πολιτείας.
Η αναπληρώτρια υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Τασία Χριστοδουλοπούλου σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ- ΜΠΕ αναφέρθηκε στη δημιουργία περισσότερων κινητών μονάδων Πρώτης Υποδοχής στα νησιά που δέχονται τις μεγάλες προσφυγικές ροές και στο νέο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής στη Μόρια της Λέσβου που αναμένεται να λειτουργήσει μέσα στον επόμενο μήνα.
Η υπουργός εκφράζει την ελπίδα μέχρι τον Σεπτέμβριο να μπορεί η κυβέρνηση να ανταποκριθεί στις πρώτες βασικές ανάγκες των προσφύγων που εισέρχονται στα νησιά. Σημειώνει ότι η κυβέρνηση περιμένει στις 16 Αυγούστου την εκταμίευση χρημάτων από το Ταμείο Προσφύγων.
Σε δήλωσή του ο υπεύθυνος του Τομέα Ναυτιλίας& Αιγαίου της ΝΔ Νότης Μηταράκης αποσιωπά το γεγονός ότι η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχε εκπονήσει κανένα σχέδιο υποδοχής και αναφερόμενος στις διαπιστώσεις των κλιμακίων του Συνηγόρου του Πολίτη σημειώνει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Τα κλιμάκια της αρχής, ύστερα από επιτόπιους ελέγχους, διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχει κανένα αποτελεσματικό επιχειρησιακό σχέδιο διαχείρισης για τους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στα νησιά του Αιγαίου, ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες στην καλύτερη περίπτωση αδυνατούν να ανταπεξέλθουν εγκαίρως στις ροές που δέχονται και ότι η διασπορά των αρμοδιοτήτων μεταξύ των υπηρεσιών που ανήκουν σε διαφορετικούς φορείς (των πρώην υπουργείων Δημόσιας Τάξης, Ναυτιλίας, Εσωτερικών, ως προς την αρμοδιότητα Μετανάστευσης), έχει δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερο έλλειμμα συντονισμού σε τοπικό επίπεδο».
« Η Κυβέρνηση και τα κόμματα που τη στηρίζουν πρέπει να κατανοήσουν ότι η αδράνεια τους εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη νησιωτική Ελλάδα. Πρέπει να σταματήσουν να σπρώχνουν αυτό το εκρηκτικό πρόβλημα κάτω από το χαλί και να αναλάβουν άμεσα και επί της ουσίας την ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας», καταλήγει ο κ. Μηταράκης.
Η έκθεση- καταπέλτης του Συνηγόρου
Η έκθεση- καταπέλτης του Συνηγόρου έχει στοιχεία, που δεν νομιμοποιούν κανέναν από τους (νυν και τέως) κυβερνώντες ότι δεν…. ήξεραν.
«Σημειώνουμε κατ’ αρχάς ότι μαζική εισροή μεταναστών και προσφύγων στη Λέσβο είχε εμφανιστεί ήδη από το 2014», αναφέρεται στην έκθεση, στην οποία παρατίθενται τα εξής στοιχεία:
• Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., στη Λέσβο το πρώτο δεκάμηνο του 2014 είχε εισέλθει παράτυπα τριπλάσιος αριθμός μεταναστών (10.419 συλλήψεις από αστυνομικές και λιμενικές αρχές) σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2013 (3.309 συλλήψεις).
Η εισροή στο νησί πλέον το 2015 προσέλαβε εκρηκτικές διαστάσεις: από 11.500 συνολικά το 2014 σε 23-24.000 αφίξεις μέχρι τα μέσα Ιουνίου 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λέσβου.
• Αντίστοιχα, στο νησί της Κω, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Αστυνομικής Διεύθυνσης Κω, ο αριθμός των εισερχομένων στο νησί αλλοδαπών μέσω θαλάσσης, από την αρχή του 2015 έως τον Ιούνιο 2015, έφθασε τους 10561, σε αντίθεση με το 2014 όπου έφθασαν στην Κω 3267 αλλοδαποί.
• Αυξητικές εμφανίζονται οι ροές και στην Λέρο, όπου, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, της Β΄ Διεύθυνσης Αστυνομίας Δωδεκανήσου, από 2770 συνολικά το 2014 αφίξεις, μέχρι τον Ιούνιο 2015, αυτές είχαν ανέλθει στον αριθμό των 4048.
«Οι εισερχόμενοι είναι κατά κύριο λόγο Αφγανοί, Σύροι και Πακιστανοί. Επιβεβαιώνεται συνεπώς ότι πρόκειται για ρεύμα εισόδου και από χώρες όπου οι διαφυγόντες δεν θα μπορούσαν με ασφάλεια να επιστρέψουν, (Συρία, Αφγανιστάν)», αναφέρεται στην έκθεση, στην οποία αναφέρονται ακόμα τα εξής:
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες: «Ο αριθμός των προσφύγων που φτάνουν στα ελληνικά νησιά εξακολουθεί να αυξάνεται, φτάνοντας ημερησίως κατά μέσο όρο τις 1.000 αφίξεις. Από την αρχή του έτους (έως τις 3 Ιουλίου), 77.100 άνθρωποι έφτασαν μέσω θαλάσσης στην Ελλάδα. Σχεδόν το 60% είναι πρόσφυγες από τη Συρία, ενώ οι υπόλοιποι έρχονται από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Ερυθραία και τη Σομαλία. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σήμερα μια πρωτοφανή προσφυγική κρίση».
«Το πρώτο συμπέρασμα συνεπώς είναι ότι τα νησιά της Λέσβου, Κω και Λέρου δέχονται μεικτές ροές, προσφύγων και μεταναστών, σε αριθμούς που παρουσιάζουν μεγάλη αυξητική τάση από πέρυσι, ενώ το 2015 πλέον οι μαζικές αφίξεις έχουν πολλαπλασιαστεί, γεγονός που συνιστά τεράστιο πρόβλημα διαχείρισης από τις υπάρχουσες τοπικές δομές», αναφέρει η έκθεση, η οποία περιγράφει τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης των προσφύγων
Λέσβος: Οι διαδικασίες του Λιμενικού, το οποίο έχει την αρμοδιότητα σύλληψης και αρχικής καταγραφής, έχουν ένα πρώτο στάδιο αναμονής καταγραφής, σε ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης στο λιμάνι και στον υπερκορεσμένο χώρο του Καρά Τεπέ σε σκηνές, αλλά και ένα προστάδιο κατά το οποίο ομάδες εξαθλιωμένων ανθρώπων που έχουν καταπλεύσει σε διάφορα σημεία του νησιού, προσπαθούν να φτάσουν, περπατώντας μεγάλες αποστάσεις, στις λιμενικές αρχές στην πρωτεύουσα για να καταγραφούν. Στη συνέχεια οδηγούνται με λεωφορεία στις εγκαταστάσεις του προαναχωρησιακού κέντρου στη Μόρια, το οποίο λειτουργεί ως κέντρο ταυτοποίησης για την επίσημη καταγραφή τους από την αστυνομία, η οποία διαρκεί περίπου 3 ημέρες. Η ΕΛΑΣ αδυνατεί με τα μέσα που έχει να καταγράψει πλέον των 350 ατόμων/ημέρα. Υπάρχει και εκεί προστάδιο, δηλαδή η παραμονή των αφικνουμένων σε σκηνές έξω από τον χώρο του προαναχωρησιακού κέντρου, πριν μπορέσουν να μπουν στις πτέρυγές του για καταγραφή. 6στόσο υπάρχει πτέρυγα πρώτης Υποδοχής που το Υπουργείο Μετανάστευσης κρατά κλειστή όσο δεν μπορεί να λειτουργήσει πλήρως Κέντρο Πρώτης Υποδοχής! Και η κατάσταση επιδεινώνεται: Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στις 13/07/2015 «Περισσότεροι από 3.000 πρόσφυγες ζουν αυτή τη στιγμή σε δυσμενείς συνθήκες στον αυτοσχέδιο καταυλισμό που έχει στηθεί στο Καρά Τεπέ, ενώ 1.000 άτομα μένουν σε σκηνές έξω από τις εγκαταστάσεις στη Μόρια. Υπάρχουνελλείψεις σε ιατροφαρμακευτική βοήθεια, τρεχούμενο νερό, εγκαταστάσεις υγιεινής και προστασία από τις υψηλές θερμοκρασίες.»
Στο τέλος της διαδικασίας, οδηγούνται στο λιμάνι για να φύγουν, οι Σύριοι με σημείωμα αναβολής απομάκρυνσης και όλοι οι άλλοι με προθεσμία 30 ημερών για οικειοθελή αναχώρηση από τη χώρα –ασχέτως εάν δεν μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στις χώρες καταγωγής τους. Την κινητή μονάδα πρώτης υποδοχής προσεγγίζουν όσοι οδηγούνται εκεί από τα όργανα της ΕΛΑΣ. ¨Έχει παρατηρηθεί ακόμη και έγκυοι, ασθενείς ή υπερήλικες, να μην μπορούν να τύχουν περίθαλψης επειδή τυπικά δεν έχουν καταγραφεί από τη μονάδα πρώτης υποδοχής.
Κως: Μετά την σύλληψη των αλλοδαπών από τις Λιμενικές Αρχές, τη σύνταξη της δικογραφίας και το πέρας του ποινικού σκέλους, αυτοί οδηγούνται στο Captain Elias, ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο πρώην ξενοδοχείου, στην Λάμπη, 5 χλμ. έξω από την Κω.
Το παραπάνω κτίριο έχει κατασχεθεί και παραχωρηθεί από την Τράπεζα Πειραιώς και λειτουργεί ως άτυπος χώρος προσωρινής στέγασης των αλλοδαπών, οι οποίοι διαμένουν εκεί, έως ότου καταγραφούν από τις Αστυνομικές Αρχές, χωρίς ωστόσο να έχουν αναλάβει την εποπτεία του τόσο οι Λιμενικές όσο και οι Αστυνομικές αρχές. Ο χώρος είναι ακατάλληλος για διαβίωση, δεν υπάρχει σύνδεση με ηλεκτρικό ρεύμα, ο βόθρος δεν έχει συνδεθεί με το δίκτυο αποχέτευσης και αδειάζει χάρις στην παρέμβαση των «Γιατρών χωρίς Σύνορα», οι οποίοι έχουν εγκαταστήσει στον εξωτερικό χώρο παροχές πόσιμου νερού, τουαλέτες και έξι ντους.
Λέρος: Λειτουργεί ως προσωρινός χώρος φιλοξενίας, κτήριο μέσα στο οικόπεδο του νοσοκομείου Λέρου, το οποίο ονομάζεται «Βίλα Άρτεμις». Το κτίριο αυτό, ανήκει στο Υπουργείο Οικονομικών, ανακατασκευάσθηκε από την Περιφέρεια, αλλά δεν παρελήφθη από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για το οποίο αρχικά προοριζόταν ούτε από κάποια άλλη υπηρεσία. Η άρνηση ανάληψης της ευθύνης του φαίνεται ότι οφείλεται στις ελλείψεις του κτιρίου σε υποδομές (ρεύμα, νερό). Κατά το διάστημα της αυτοψίας, νερό παρείχε ο &ήμος με την εγκατάσταση ντεπόζιτου. Η αποχέτευση φέρεται να είναι επίσης προβληματική, ενώ το ρεύμα έχει συνδεθεί πρόχειρα με την παροχή παρακείμενου νοσοκομείου. Το κτίριο λειτουργεί ατύπως, κάθε φορά που έρχονται αλλοδαποί, με συντονισμό από τοπικό δίκτυο αλληλεγγύης, αφού έχει ληφθεί προφορική άδεια του εισαγγελέα, κατόπιν τηλεφωνικού αιτήματος του Λιμενικού. Φρουρείται δε από τις Λιμενικές Αρχές.
Εξάλλου, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ελλιπής στελέχωση των αστυνομικών και λιμενικών αρχών, καθώς και η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή – για παράδειγμα στην Αστυνομική Διεύθυνση Κω, λειτουργεί μόνο ένα μηχάνημα για την ηλεκτρονική καταγραφή δακτυλικών αποτυπωμάτων των αλλοδαπών που καταγράφονται καθημερινά, το άλλο μηχάνημα είναι εκτός λειτουργίας- επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο το σύστημα διαχείρισης των αλλοδαπών που εισρέουν στα νησιά αιχμής
Συνεχίζοντας η έκθεση καταγράφει το βασικό συμπέρασμα της αυτοψίας στα τρία νησιά το οποίο είναι το εξής:
Η πλήρης αντιστροφή των σταδίων της διαδικασίας του Ν.3907/11 που προβλέπει (άρθρ.13) ότι όλοι περνούν από διαδικασίες πρώτης υποδοχής για την άμεση καταγραφή, περίθαλψη, και διαπίστωση εάν τυχόν ανήκουν σε ευάλωτη ομάδα –ασυνόδευτα παιδιά, έγκυοι, ασθενείς, υπερήλικες, αιτούντες άσυλο κλπ.
Στην Κω και στη Λέρο, μάλιστα, απουσιάζει οποιαδήποτε επίσημη κρατική υποδομή πρώτης υποδοχής για όσους περιμένουν να καταγραφούν, ενώ οι συνθήκες είναι δυσμενείς.
Η απουσία της διοίκησης καλύπτεται άτυπα με τη χρήση κτιρίων ακατάλληλων για διαβίωση, των οποίων την εποπτεία δεν αναλαμβάνουν οι λιμενικές και αστυνομικές αρχές. Τα τοπικά δίκτυα αλληλεγγύης, μη κυβερνητικές οργανώσεις , όπως οι «Γιατροί χωρίς Σύνορα» και η Υπάτη Αρμοστεία, καλύπτουν τα πραγματικά και σημαντικά κενά, τα οποία προκύπτουν σε θέματα καθημερινής συντήρησης των κτιρίων και διαχείρισης των αναγκών των αλλοδαπών, τόσο με τη συγκέντρωση και διανομή τροφίμων όσο και τη συγκέντρωση και διανομή κλινοσκεπασμάτων και ρούχων, καθώς και σε ζητήματα υγειονομικής περίθαλψης..
Η διαφαινόμενη αδυναμία του κράτους να εκπληρώσει έστω και στοιχειώδεις λειτουργίες υποδοχής, μπορεί να πυροδοτήσει εκρηκτικά κοινωνικά φαινόμενα, ενώ η απροθυμία, σε πολλές περιπτώσεις, των τοπικών αρχών να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος, δεν μπορεί να συνιστά δικαιολογία στην καθυστέρηση εφαρμογής του υφισταμένου θεσμικού πλαισίου για τις υπηρεσίες πρώτης υποδοχής.
Η βασική πρόταση του Συνηγόρου είναι να λειτουργήσουν κέντρα πρώτης υποδοχής στα νησιά που παρουσιάζουν ζητήματα αιχμής εισερχομένων αλλοδαπών και προσφύγων.
Στη Λέσβο να ανοίξει άμεσα ο χώρος του κέντρου πρώτης υποδοχής αντί οι νεοεισερχόμενοι να συνωθούνται σε κακές συνθήκες στο λιμάνι, στο Καρά Τεπέ ή έξω από το συρματόπλεγμα του κέντρου κράτησης.
Να υπάρξει επίσης α) συντονιστικό όργανο καθημερινής συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο και β) άμεσο επιχειρησιακό σχέδιο, ενδεχομένως από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, το οποίο να δεσμεύσει όλα τα συναρμόδια Υπουργεία και υπηρεσίες, ώστε να εξευρεθούν χώροι και να αντιμετωπιστούν οι άμεσες ανάγκες διαβίωσης των εισερχομένων.
